Cristóbal Ramírez
Quedou na tradición oral que había unha entrada á comunidade de Galicia que non implicaba subir ata as altas montañas dos Ancares, O Cebreiro ou A Canda, as dúas primeiras en Lugo e a outra situada en Ourense. Tratábase dun paso moi secundario polo Courel que vixiaba o castelo de Carbedo.
Había unha boa base histórica: a presenza romana seguindo o curso do río Sil. É dicir, entrando en Galicia por Valdeorras. E para moitos ese itinerario é moito máis cómodo que calquera outro procedente do leste da península ibérica.
Logo supúxose que, xa que pasaran os romanos, tamén habería peregrinos, aínda que non deixaran escritos, como si sucedeu noutros Camiños de Santiago. E con constancia, un grupo de persoas logrou, hai un decenio, que esa ruta fose declarada xacobea baixo o nome de Camiño de Inverno.
Son moi poucos os peregrinos que o percorren hoxe en día, tan só 1.035 no ano 2019, o cal significa un escaso 0,3 % do total de visitantes e, por suposto, este ano vai ser moito peor. Así pois, é unha viaxe pola soidade e, dende logo, con notables paisaxes, como non podía ser doutro xeito en Galicia.
De xeito que todo aquel que quere seguir este itinerario en Ponferrada deixa o Camiño Francés —o máis coñecido e concorrido— e diríxese un pouco cara ao sur, buscando Sobradelo, a súa ponte e O Barco. Vilamartín, Montefurado (o seu nome xa o di todo, e quen o furaron foron os romanos buscando ouro) e Quiroga son as seguintes paradas, para continuar por San Clodio, Monforte (palabras maiores, coa súa enorme torre no máis alto) e o impresionante salto de Belesar.
A meta da viaxe
A parte final deste trazado implica deixar atrás Chantada (zona vitivinícola), subir ata o Faro por unha serra con grandes vistas e descender ata Lalín. E aí o Camiño de Inverno finaliza, posto que o peregrino se une a aqueles que proceden de Ourense seguindo o Camiño do Sueste. E enfilan todos xuntos cara á catedral de Santiago de Compostela, a meta da viaxe.
Peregrinos históricos. Heinrich Schönbrunner
Heinrich Schönbrunner foi un piadoso capitán suízo natural da localidade de Zug que, xunto cuns amigos da tamén suíza Luzerna, emprendeu unha peregrinación que se converteu nunha auténtica aventura, aló polo ano 1531.
Pasou por Borgoña, París e Tours, e logo descendeu boa parte do río Loira en barco para atracar no porto de La Rochelle, onde, vista a cantidade de peregrinos que ían por terra e as incomodidades que iso implicaba, Heinrich e os seus amigos deciden subir a un barco rumbo a Portugal. Como lles parecía que iso era afastarse moito do seu destino, propuxeron ao capitán que cambiara o rumbo e os deixara na Coruña. Conseguírono. Pero tiveron que pagar 68 ducados (que era unha das moedas da época). Así o describía Heinrich Schönbrunner: «Sopraba un vento favorable e apresurámonos para atopar unha pasaxe [en La Rochelle]. Doutra nave desembarcaron 300 peregrinos. Pola tarde podiamos ver golfiños e baleas típicas da rexión».
Despois foron perseguidos nada máis e nada menos que polos piratas, que, por sorte, non lles deron alcance. E unha vez na Coruña, e xa demostrado como estaba que eran todos moi bos xinetes, e con bos cartos no peto, fixéronse cuns cabalos e picaron esporas. O calendario marcaba o 21 de marzo cando Heinrich Schönbrunner cruzou o río Tambre, para unha hora despois chegar por fin a Santiago de Compostela. Alí pasaron estes históricos peregrinos tres días.
Á volta, embarcaron na Coruña e dirixíronse de novo a La Rochelle, para regresar á súa Suíza natal e dar alí forma a un diario que permitiría co paso do tempo saber como fora a súa peregrinación.
Unha viaxe perigosa
Case non logra este particular cometido. El mesmo conta nos seus escritos: «De súpeto, o vento púxose malísimo e a nós non se nos ocorría outra idea que morrer e perdernos. Atopábanse 52 peregrinos na nosa nave. Con nós navegaban dous barcos máis, pero só un puido salvarse. O terceiro, non tan lonxe de nós, afundiu con homes e bens».
A realidade é que peregrinar por terra tiña os seus perigos, pero facelo por mar tamén.
Un menú do mar
Galicia é unha gran potencia pesqueira. Aquí péscase dende a prehistoria, e hai castros —como o magnífico de Baroña, en Porto de Son, e outros case ignorados, como o de Porto Baixo, en Ribeira— cuxos habitantes debían alimentarse sobre todo do que lle sacaban ao mar.
E os peregrinos comían peixe? Pois segundo os documentos que nos quedaron de hai máis de medio milleiro de anos, si. Pero quizais só en Galicia, salvo que en Castela tomasen troitas dos seus ríos, algo que é probable que fora así. Cales eran os peixes máis abundantes e solicitados na Galicia de entón? O máis popular, o congro. Habíaos por todas partes, e debían de ser tan baratos como hoxe en día. En segundo lugar, medalla de prata, o polbo, pero non se preparaba como agora, á feira, aínda que si se comía con pan.
Despois, o máis popular e querido era un animal que hoxe escasea e é moi caro, pero que naqueles séculos poboaba as costas: a lagosta. E aínda sabemos doutro máis que acababa na mesa: o salmón, que entón era moi popular nos nosos ríos.
