CRISTÓBAL RAMÍREZ
A pregunta lóxica é: por que un peregrino que hai 600 ou 700 anos viña a Santiago camiñando mil ou dous mil quilómetros despois seguía ata o fin da Terra, ata Fisterra (e nalgúns casos, ata Muxía)? Porque nin en Fisterra nin en Muxía están as reliquias do apóstolo Santiago, claro. Pero ambos se disputan ser o punto final da peregrinación.
Son numerosos os estudosos —co sarriao e moi serio Manuel Rodríguez á cabeza— os que cren que antes de que no século IX se atopase o corpo do Apóstolo no bosque Libredón —onde hoxe se ergue a catedral— xa había algún tipo de carreiro que levaba ao último recuncho da Terra que se coñecía, e que ademais era frecuentado. A partir de aí, o mar ignoto, cos seus enormes monstros e o seu final que non se adiviñaba sequera. Pero como se pensaba que o planeta era plano, chegaríase a un punto no que os barcos caerían polo infinito espazo adiante. Para morrer de medo, vaia.
De calquera xeito, moitos peregrinos seguían a Fisterra e hoxe fano tamén, con Muxía gañando protagonismo nestes últimos decenios. De maneira que, unha vez cumpridos os ritos en Compostela, volvían botar a andar polo que é a rúa Hortas. É dicir, saían da cidade por unha porta inexistente na actualidade, que estaba entre o que é o hostal dos Reis Católicos e o edificio do Concello (Raxoi) e que se chamaba porta do Paraíso.
Así a ruta conduce a Augapesada, territorio de Ames, e alí atópase unha ponte romana, pequena e entrañable, dende a que parte unha curta pero moi dura subida de 1.200 metros.
A seguinte parada é outra ponte, pero esta de enormes dimensións e, sinxelamente, excepcional: Ponte Maceira, que co seu núcleo de casas, pazo e muíños entrou na categoría dos pobos máis bonitos de España. Antesala, á súa vez, de Negreira, co seu magnífico pazo do Cotón.
A partir dese punto, en curtas e constantes subidas e baixadas, a Prolongación a Fisterra e Muxía intérnase por bosques e espazos rurais pouco habitados, enclaves moi tranquilos, para chegar a un auténtico balcón sobre o Atlántico. Alá abaixo, aos pés, esténdese a localidade de Cee (ata non hai moitos anos, cunha factoría baleeira), e a primeira impresión é que resulta imposible descender. Así de claro. Pero o camiño foi deseñado con intelixencia, e con curva tras contracurva vaise salvando tan gran desnivel.
E logo de Cee, Corcubión, xa sen pendentes e cun pequeno bonito barrio antigo, unha igrexa na que se admira a arte gótica e unha historia polo menos triste a principios do século XIX, cando os soldados de Napoleón, que invadiran España, arrasaron alí todo o que atoparon por diante.
Un paseo pola costa
Queda un paseo pola costa para gañar Fisterra. Claro que ese non é o final: hai que ir ata a punta do cabo, un par de quilómetros chans polo itinerario oficial. Pero se quedan forzas, logo da notable igrexa de Santa María das Areas, vírese á dereita e súbase o monte, onde esperan as ruínas da ermida de San Guillerme e o seu sepulcro antropomorfo (todo iso, sinalizado como unha ruta de sendeirismo). Por aí tamén se acaba na punta do cabo, e con mellores vistas.
Unha cita a un viaxeiro curioso: ben avanzado o século XIX quixo ver o Atlántico dende o alto dese monte un vendedor de biblias chamado George Borrow, a quen en España o chamaron don Jorgito el Inglés. Intentou subir nun día de tanta calor que estivo a piques de morrer asfixiado porque nin os seus pulmóns nin o seu corazón o resistían. Un criado que se chamaba Antonio arrastrouno á sombra e deulle aire. Viviu.
Pero e Muxía? Pois hai dous xeitos de ir ata esa vila eminentemente mariñeira e turística co seu santuario de Nosa Señora da Barca, a súa Pedra de Abalar e o seu monumento aos voluntarios do Prestige, chamado A Ferida. Unha é desviarse en Hospital, un lugar que se atopa entre Negreira e Cee, e ir directamente a Muxía no canto de a Fisterra. E a outra, unha vez na fin do mundo, tirar en paralelo á costa vía Lires pasando por Duio, a antiga Dugium que quedou sepultada pola area. Lires é a ría máis pequena de Galicia, coa enorme praia de Nemiña e unha oferta hostaleira moi grande. Pero elíxase o que se elixa, non hai que ter medo a perderse: a sinalización é perfecta.
Gastronomía: Viño mesturado con auga
O viño contén alcohol, así que ata que unha persoa é adulta non debe nin probalo. Pero a historia dinos que non había nenos peregrinando a Santiago hai 700 ou 800 anos. Viñan adultos, e eles si tomaban viño. Era algo normal, e ata nalgúns albergues (que entón se chamaban hospitais, aínda que quen durmía alí non estivese doente) invitábaselles a cear e ofrecíaselles viño.
Pero facían algo que hoxe non se adoita facer: mesturábano con auga. Por dúas razóns: porque así non se gastaba tanto e quedaba para os seguintes peregrinos e porque se evitaba que alguén bebese de máis (se bebes moito alcohol o teu fígado se estraga, causa dores e acabas morrendo, aínda que sexas adulto).
E hai unha terceira razón. O viño, como dixemos ao principio, contén alcohol. E o alcohol desinfecta. Así que para as pequenas molestias do estómago e os intestinos, o viño viña ben porque desinfectaba. Decátate de que a hixiene nos alimentos e no corpo xeneralizouse hai só 70 ou 80 anos.
Peregrinos históricos: Aegidia
A primeira muller italiana que visitou o sepulcro do apóstolo Santiago chamábase Aegidia. Peregrinou a Santiago no ano 1190. Vivía, dedicada á oración, no mosteiro de Ceccano, situado na campiña romana. De feito, na documentación deste cenobio figura que partiu camiño a Santiago o 8 de setembro de dito ano.
Como xa comezaba a ser costume, e logo incluso acabaría por converterse en algo moi popular, fixo testamento antes de botar a camiñar. Por que o fixo? Pois porque os perigos que afrontaban por entón os peregrinos que decidían partir cara a Santiago de Compostela eran moitos, unha cuestión que, de feito, aumentaba por ser muller.
Aínda que ao final sempre sae a dúbida: chegou a Santiago ou non? Ninguén pode confirmalo, aínda que a lenda diga que si.
