CRISTÓBAL RAMÍREZ
A cidade francesa de Bordeos foi propiedade de Inglaterra durante certo tempo, o cal trouxo como consecuencia lóxica que moitos peregrinos británicos desembarcasen nela procedentes do seu país e botasen a andar, pero non cara ao interior, porque se darían de fronte cos sempre difíciles Pireneos, senón pegados á costa, ao mar Cantábrico. E ese itinerario, que foi declarado pola Unesco patrimonio da humanidade, coñécese polo nome de Camiño do Norte. Precisamente porque vai cubrindo todo o norte da península ibérica. Lóxico, tamén.
De feito, trátase dun itinerario sinxelo de debuxar: cruza o País Vasco, logo Cantabria e vai por Asturias, para chegar por último a terreo galego. Anteriormente había un barqueiro que facilitaba cruzar a ría de Ribadeo dende a ribeira asturiana á galega. E unha vez nesta localidade, o peregrino xa deixa o mar ás súas costas e busca primeiro a pequenísima localidade de A Ponte de Arante, que tivo hospital e que hoxe presume de pinturas murais no seu santuario de Nosa Señora das Virtudes.
A partir de aí, diríxese a Lourenzá e o seu impresionante mosteiro, e tras unha subida e a súa correspondente baixada —máis suave esta que aquela— chega a Mondoñedo, cidade histórica chea de arte e cunha magnífica catedral, cuxas orixes se sitúan arredor do ano 1112. De Mondoñedo, por certo, era o magnífico escritor galego Álvaro Cunqueiro, que tamén escribiu sobre o Camiño de Santiago.
Iso si, esa catedral é unha auténtica mestura de estilos arquitectónicos, porque viviu sucesivas remodelacións e ampliacións ao longo do tempo. Dese xeito, as súas orixes románicas quedan patentes na ábsida maior e na porta principal. O rosetón da fachada do oeste, o cruceiro, as pinturas da nave central, a cantería do coro, a sancristía e o cruceiro do claustro son góticos. O claustro en si, herdeiro doutro anterior, é clásico.
Pero para subida a que vén a continuación, a da Xesta, polo medio dun tupido bosque, sen dúbida a máis forte ascensión do Camiño do Norte por terras de Galicia. Abadín e a súa notable igrexa de Santa María (co seu rosetón románico) é a seguinte parada, xa entrando na Terra Chá, cuxa capital, Vilalba, se atravesa, e raro é quen non faga unha foto coa enorme torre dos Andrade —hoxe parador de turismo— como pano de fondo. Baamonde e a súa igrexa románica esperan, e, aínda que o peregrino toma dirección á Coruña, aos poucos quilómetros xira á esquerda, cruza a vía do tren e pon a súa pegada nunha desas pontes góticas nas que a súa sinxeleza non oculta o seu valor, co río Parga aló abaixo, e que á súa vez é antesala dun templo entrañable que se salvou da ruína na que estaba no 2004. Un e outro reciben o nome de Santo Alberte.
O Camiño sube, baixa e chega máis adiante a unha gran lagoa. Parece natural, pero non o é. Fixérona os monxes do mosteiro de Sobrado, e ese é o simbólico nacemento do río Tambre, un dos máis importantes de Galicia, que tras pasar por Sigüeiro (Oroso) vai desembocar na ría de Muros e Noia. O mosteiro, por certo, dista menos de tres cuartos de hora desa masa de auga, e na segunda metade do século XX foi reconstruído en boa parte, e acolle a unha comunidade relixiosa que abriu un albergue de peregrinos.
Serpeando, a ruta xacobea deixa atrás as atractivas igrexas de Carelle e Bomil e alcanza Boimorto —cun interesante miliario romano— e, ao fin, Arzúa. E nesta vila, a dous días da praza do Obradoiro, únese ao Camiño Francés.
Un engadido final: aínda en Asturias e preto de Ribadeo había quen tiña pánico a navegar pola ría, xa que a súa fama de augas perigosas era moi grande. Así que ía cruzar o río Eo augas arriba, á altura de Abres, e dende aló ía a Lourenzá despois dun ascenso longuísimo.
Queres xogar con Roi e gañar un premio pensado para ti? Preme neste enlace
GASTRONOMÍA
O menú dos peregrinos
Sábense moitas cousas dos Camiños de Santiago. Non obstante, sábese pouco, moi pouco, do menú dos peregrinos na historia. Ou noutras palabras, que comían aqueles que hai 600 ou 700 anos ían a Santiago? En fin, para ser sinceros, tampouco é que se ignore absolutamente todo. Por exemplo, das comidas que deixaron descritas nos seus diarios podemos ver cales eran os produtos máis comúns. Hai algún que sorprenda no século XXI?
Vexamos: os ingredientes máis utilizados eran sal e aceite. A estes séguenlles o azucre e o allo. E a continuación, ovos, cebola e, algo fundamental na alimentación, sobre todo na dos galegos daqueles séculos: as castañas. O que non comían naqueles anos eran patacas. É máis, nin en Galicia nin no resto de Europa había nin unha soa pataca. Saberías dicir por que?
PEREGRINOS HISTÓRICOS
Antoine de Lalaing
Corría o ano 1480 cando veu ao mundo Antoine de Lalaing, que acabaría sendo conde, cabaleiro do Vélaro de Ouro e señor de Montigny. Ocupou altos cargos nos Países Baixos durante o reinado de Carlos I de España e V de Alemaña. No ano 1501 peregrinou a Santiago de Compostela, aproveitando que cruzara os Pireneos en compañía do nobre belga chamado Filipe o Fermoso (que acabaría sendo rei —consorte— de España co nome de Filipe I). E deixou escritas as súas impresións.
A historia é que Lalaing e outros dous cabaleiros despedíronse da comitiva en Burgos e meteron esporas rumbo ao oeste, a Compostela, quedando asombrados ao descubrir unha mina de acibeche preto de León.
Pero en vez de vir directos a Galicia, dende esa cidade subiron até Oviedo. É o que se deu en chamar o Camiño do Salvador, moi frecuentado tamén naqueles anos e que en pleno século XXI recobrou toda a súa vitalidade.
E nesta localidade de Avilés intentaron acurtar a viaxe embarcándose até A Coruña, da cal di o noso peregrino, sorprendentemente, que era «un porto de mar un pouco afastado do Camiño de Santiago», cando en realidade A Coruña é o arranque do Camiño Inglés.
Foron capaces de logralo? Non. Non había vento, así que ningún barco puido saír, de tal xeito que, fartos de esperar, os tres amigos volveron subir aos seus cabalos e continuaron a súa viaxe. Sabemos que o 6 de marzo xa estaban escoitando misa na catedral de Santiago de Compostela. Dous días despois cabalgaron de novo, esta vez de regreso a Arzúa, e saíron de Galicia por Triacastela e O Cebreiro.
Estes son os anteriores capítulos do Xogo de Roi:
