SESIÓN 1
AS SETE PALABRAS CLAVE DA NOTICIA
Entrégase a cada alumno unha copia da noticia da que parte a unidade didáctica. Individualmente, completan o seguinte cadro (posteriormente debátense as distintas respostas emitidas):
ANÁLISE DA NOTICIA
As denuncias de malos tratos soben un 8 por cento, pero máis de 3.000 mulleres retíranas
QUEN: Persoas, grupos, entidades ou calquera ser que poida constituírse en axente ou paciente desta noticia.
QUE: Os feitos importantes da noticia e os termos que hai que coñecer para entender o significado da noticia.
ONDE: Os sitios e os espazos que determinan a situación física da noticia.
CANDO: Tempo, datas e momentos significativos da noticia.
COMO: Os pasos do proceso, as formas, as técnicas e a metodoloxía.
CANTO: Todo aquilo que se pode cuantificar dalgún modo, e inflúe ou describe mellor o que pasou.
POR QUE: Os obxectivos, os motivos, as causas e as consecuencias.
SESIÓN 2
¿DE QUE ESTAMOS A FALAR?
Co obxectivo de coñecer as ideas previas das que parten os alumnos, nesta sesión pásaselles un sinxelo cuestionario de tres preguntas. Unha vez que o responderon, entrégaselles o documento informativo 1 e se contrasta coas respostas emitidas.
Cuestionario
1. Cando falamos de violencia de xénero, ¿a qué nos estamos referindo?
2. ¿Qué tipos de malos tratos pódense dar nunha relación de parella?
3. ¿Coñeces as fases polas que pasa un ciclo de violencia de xénero?
Documento informativo 1
Dun xeito sinxelo podemos dicir que falamos de malos tratos, violencia ou abuso cando unha persoa (parella, marido ou familiar), a través do seu comportamento, provoca dano físico ou emocional a unha muller.
Os malos tratos poden ser de tipo:
- Físico: desde un empuxón intencionado ou unha labazada ata o extremo de intentar acabar coa súa vida.
- Psicolóxico: son os insultos («es unha raposa»), os desprezos («non vales para nada») e as ridiculizacións («mira que cara de se che imbécil puxo»). Este tipo de violencia, que é máis difícil de demostrar, busca a anulación da personalidade da vítima.
- Sexual: calquera contacto sexual non desexado ou un trato degradante do seu sexo.
·Social: o agresor intenta controlar a relación da súa parella cos amigos e coa familia. Pode chegar un momento no que a vítima decida autoillarse para non enfurecer ao que a maltrata e non pórse en evidencia diante dos demais.
3. Case sempre, nun ciclo de violencia de xénero, adoitan darse tres fases:
- a.Fase de tensión: na que comezan os insultos e as primeiras condutas violentas. Nesta primeira fase, a muller aínda cre que pode controlalo, evitando facer as cousas que a el lle molestan (pórse unha saia demasiado curta, saudar a un amigo).
- b.Fase de agresión: nesta etapa chégase a demostrar comportamentos extremos, como os abusos físicos, psicolóxicos, sexuais ou sociais antes citados.
- c.Fase de conciliación ou de arrepentimento: o agresor arrepíntese do seu comportamento, pide perdón e promete que non volverá pasar. Ata pode escusarse con frases como: «fas que me enfade», «se non te portases mal non te pegaría». Esta fase, tamén coñecida como «lúa de mel», explica por qué as mulleres agredidas tardan en romper coa situación: os períodos de violencia altérnanse con períodos de amor e afecto e failles pensar que «cando non me pega é boa persoa».
Ás veces, a muller nin sequera atopa apoio ao pedir axuda aos familiares ou amizades, xa que lle quitan importancia ao ocorrido ou non poden entendelo, porque ante o resto das persoas a parella ten un comportamento distinto ao que ela describe. Con todo, toda muller que estea pasando por unha situación así, sabe no fondo que cada día irán a máis os momentos de agresión e a menos os de arrepentimento.
SESIÓN 3
A NOTICIA, EN GRÁFICOS
Nesta terceira sesión, os alumnos retoman a noticia da que parte esta unidade didáctica e represéntana a través de gráficos (de barras, lineais, circulares…) a partir da análise de datos. Os traballos obtidos (sacados por impresora ou realizadas a man) plásmanse en cartolinas que se colgan na taboleiro da clase.
Algúns exemplos dos gráficos que se poden obter:
- Persoa ou entidade que presenta a denuncia
- Tipo de delitos denunciados
- Nacionalidade dos agresores
- Nacionalidade das agredidas
- Porcentaxe de agresións en relacións mantidas/extinguidas
- Comunidades con maior número de ordes de protección
SESIÓN 4
ESTEREOTIPOS, ROLES ASIGNADOS E PREXUÍZOS
A violencia machista está rodeada de falsas crenzas que condenan ás mulleres e xustifican aos homes. Nesta actividade propomos debater seis grandes mitos. Os estudantes deben comentar se están de acordo con esas crenzas ou non e argumentar por qué. Ao final, o profesor comenta e entrega unha copia do documento informativo 2.
É posible que, ao longo da dinámica, saia a reacción «á defensiva» dalgún mozo que sente que falar destes temas é como «mallar homes» ou facelos culpables. Ante esta actitude, resulta interesante recordar que:
- As estatísticas evidencian que na inmensa maioría dos casos de violencia de xénero as vítimas son mulleres.
- A maioría dos homes non maltratan ás súas parellas.
- Os homes teñen un importante papel que xogar na procura de solucións a este problema.
- Todo o mundo beneficiarase dunha escola e unha sociedade non violenta.
Documento informativo 2
O MITO E A REALIDADE
1. «Un home non maltrata porque si; ela tamén faría algo para provocarlle».
Aínda que pareza mentira, é unha das crenzas máis arraigadas na nosa sociedade. Aínda hai xente que pensa que a muller é a responsable do comportamento violento do home; ou, polo menos, que tanto el como ela son culpables porque «ela tamén é boa cando se pon a insultalo». A resposta sen pestanexar dada ante as cámaras de televisión por un home que defendía o seu comportamento, define moi ben esta situación : «Eu non lle pego… a non ser que me provoque».
2. «Se unha muller maltratada non abandona á súa parella, a culpa é dela por non facer nada por evitalo».
As razóns polas que unha vítima decide seguir convivindo co seu agresor poden ser moitas. Por exemplo, porque cre que a pesar de todo a súa parella quérea e compénsalle seguir intentándoo; ou porque no fondo ela considérase culpable, e pensa que se se porta ben non haberá máis agresións; ou por medo a que se se separa a agrida de gravidade ou ata a mate; porque cre que é imposible vivir sen el; por vergoña…
3. «Cando hai nenos, é preferible aguantar ata que os fillos crezan». Esta é outra das razóns polas que algunhas non abandonan a casa. Con todo, ser testemuña de violencia doméstica ten graves consecuencias sobre o benestar emocional e a personalidade dos nenos, sen esquecer que a metade dos homes que maltratan ás súas parellas tamén agraden aos seus fillos e fillas. En definitiva, ante a violencia, a opción máis responsable é afastar aos fillos desa situación.
4. «Os homes que maltratan fano porque teñen problemas co alcol ou outras drogas».
Así se adoitan xustificar moitos maltratadores, para evitar facerse responsables dos seus actos. Aínda que é certo que o consumo excesivo de alcol é frecuente nestas persoas, non pode considerarse un eximente. Só hai que pensar nos accidentes de tráfico, nos que a inxesta de alcol é un agravante.
5. «A violencia doméstica non é para tanto, son casos illados. Ademais, o que ocorre dentro da parella é un asunto privado e ninguén ten dereito a meterse».
Os casos que aparecen nos medios de comunicación son só unha pequena parte da realidade: calcúlase que só se denuncia o 10% das situacións. E non é un asunto privado, senón un atentado contra a liberdade e a seguridade das persoas. Os delitos xamais son cuestións privadas, e menos aínda cando as vítimas, pola razón que sexa, non están capacitadas para defenderse.
6. «A violencia doméstica só ocorre en familias sen educación ou con poucos recursos económicos».
Non é certo. é un fenómeno que se dá en todos os niveis sociais e económicos. A diferenza adoita estar no tipo de violencia que se exerce e nas saídas que se dan a esta situación: as mulleres con situacións sociais máis acomodadas se senten máis presionadas a manter o segredo para non danar a súa imaxe e a da súa parella.
SESIÓN 5
O ENFOQUE DA PRENSA
Por grupos, os alumnos deben entrar en Internet e buscar, a través de Buscavoz, as noticias publicadas por La Voz de Galicia relacionadas coa violencia de xénero no último ano (a nivel local, autonómico e nacional). Para aforrar tempo de traballo na aula, pode pedírselles que as traian xa impresas de casa. Aplícase a cada noticia o esquema de «as sete palabras crave» (sesión número 1) e realízanse murais, por grupos, e temas.
- ·Por exemplo: «causas da violencia de xénero», «incidencia na comunidade galega», «solucións á violencia machista»…
- Outra opción é analizar a presenza do tema nas distintas seccións do xornal: cartas ao director, artigos de opinión, Galicia… no último ano.
SESIÓN 6
A VIOLENCIA SEXISTA, ¿É SÓ COUSA DE MULLERES MAIORES E CASADAS?
Nesta sesión preténdese reflexionar sobre os datos obtidos pola Comisión de Investigación de Malos Tratos a Mulleres e sobre a súa decisión de centrar os seus esforzos na poboación máis nova. Para iso, realizarase a lectura en clase do documento informativo e debaterase sobre as frases subliñadas (esta dinámica pódese realizar por grupos, adxudicando unha das seis frases a cada un deles, que se encargará de analizar, reflexionar e expor ao resto da clase). Cinco minutos antes de acabar a sesión un alumno ou alumna le en voz alta, a modo de conclusión, o documento informativo 4 (é recomendable imprimilo cun tamaño de letra grande) e déixase colgado no taboleiro, nunha zona ben visible.
Documento informativo 3
«O meu marido pégame o normal»: Esta frase -para a inmensa maioría aberrante, para algunhas mulleres a súa realidade- non está tan desfasada como se podería pensar. Así o demostra o feito de que o 80 por cento das mozas e o 75 por cento dos mozos admite a posibilidade de que a túa parella che queira aínda que che maltrate. Este dato, xunto a outros non menos horribles, como o de que o 14 por cento das mozas considere normal que a súa parella lle obrigue a manter relacións sexuais nalgunha ocasión, levou á Comisión de Investigación de Malos Tratos a Mulleres a centrar os seus esforzos na poboación máis nova coa campaña «Amar non doe». Esta asociación tamén nos recorda algúns datos para reflexionar desde as aulas:
- O 40 por cento das denuncias por violencia sexista realízana menores de 30 anos.
- O 33 por cento das mulleres mortas nos últimos cinco anos tiña menos desa idade.
- A terceira parte das persoas que acoden aos servizos de atención a vítimas desta Comisión non cumpriron a trintena.
Esta última situación levounos a crear grupos terapéuticos de mozas maltratadas, na súa maioría vítimas da súa primeira parella. Observaron que a inmensa maioría dos adolescentes identifica unha ameaza ou unha agresión física como un indicador claro de violencia de xénero; con todo, cando este machismo se camufla baixo o manto dun paternalismo protector, son moitos (sobre todo mozas) os que aceptan este tipo de autoridade.
A situación anímica das mozas maltratadas adoita responder ao seguinte cadro:
- Ansiedade, depresión, baixa autoestima, vergoña, culpa, sentimentos de indefensión, sensación de baixa capacidade de control e medo á soidade, ao abandono, e ao dano que poidan sufrir elas ou a súa familia por represalias.
- Tamén temen as consecuencias para o maltratador ante a posibilidade de que sexa detido.
- Deterioración importante das relacións sociais, sobre todo se a relación durou moito tempo. Senten que se quedaron sen amigos e moitas veces están enfrontadas ás súas familias.
- O rendemento académico vese moi prexudicado. É frecuente o acoso, a vixilancia e os incidentes violentos coa irrupción do maltratador no centro de estudos ou de traballo.
Pero ¿cales son as razóns polas que unha adolescente non adoita contar a ninguén a violencia que sofre? Estas son algunhas:
- A vergoña de admitir fronte á familia que existe un problema do que posiblemente lle alertaron.
- O medo á presión para que se afaste do agresor cando ela aínda pensa que lle quere e que «sabe levarlle».
- O medo a ter que iniciar unha acción xudicial cando «non é para tanto».
- O medo á reacción do agresor…
Con todos estes datos, ¿aínda hai quen pensa que a violencia sexista é só cousa de mulleres maiores e casadas?
Documento informativo 4
En conclusión, a violencia machista…
- É algo que ocorre en todos os grupos sociais. Os que maltratan non se atopan en colectivos marxinais, nin teñen por que ser enfermos mentais, alcohólicos ou drogadictos.
- Calquera muller pode ser vítima de malos tratos, con independencia da súa idade, profesión, ideoloxía ou nivel cultural.·
- O home que maltrata pensa que esa muller lle pertence en exclusiva, e trata de educala e de corrixila para que cumpra o papel que lle asigna.
Os malos tratos, ademais de atentar contra a dignidade e a integridade das persoas, son un delito que a sociedade debe coñecer. Estas son algunhas pistas para detectar na túa parella un comportamento abusivo e pouco respectuoso cara a ti.
- Intenta controlar o que fas e con quén vas.
- Critica a túa forma de vestir por ir demasiado provocativa.
- É moi celoso.
- Non lle gusta que salgas cos teus amigos nin que esteas coa túa familia.
- Compárache coas demais.
- Non respecta a túa opinión e intenta imporche a súa.
- Ponte a proba.
- Busca artimañas para ter relacións sexuais cando non queres.
- Fai promesas de cambio que nunca chega a cumprir.
Se estes comportamentos son habituais e constantes, deberías pensar en serio se non estarás saíndo cun maltratador.
Recorda: Quen ben te quere… ¡nunca te maltratará!
