Un exemplo práctico: no canto de explicar qué se pode facer, mostramos os pasos seguidos para iniciar un adestramento nun role playing sobre o tema que nos ocupa.
SITUACIÓN: a hora da comida, algúns días, convértese nun certo martirio. Alguén chega sempre tarde, outros comen a contragusto porque non hai o prato favorito, uns días o gran silencio e outros a alborotada discusión. Despois, á hora do lavado de vaixelas, todo o mundo ten présa. Con todo, durante o día as cousas non están tan mal e a xente enténdese e funciona ben. ¿Que pasa á hora para comer? É coma se todo o mundo trouxese alí os seus desgustos, as súas ganas de mando, os seus desquites de silencio, a súa ironía. E, acabada a sobremesa, parece que todo volve a unha certa normalidade.
PAPEIS: o pai, a nai, unha filla (19 anos), un fillo (15), a avoa (71) nai da nai, e o teléfono que tamén serviu de personaxe.
ACCIÓN: Cando se pon (pr) é que o personaxe que actúa é o que corresponde á realidade (a nai real, por exemplo, fai o papel (p) de nai no role playing.
Cando se pon (p) soamente é que o personaxe que actúa está a facelo como papel, que non coincide co seu na vida real (por exemplo, o fillo actúa en (p) de avoa).
-Comezaron no grupo cun monólogo estupendo por parte da nai (pr) que relata os seus sentimentos cando todos se foron da comida e a lavadora comezou a funcionar.
-Entrou o papel da avoa (pr) en diálogo coa nai, tratando de pór calma e en orde os seus pensamentos.
-O fillo (pr) interveu enseguida, facendo unha substitución da avoa e púxose relativamente agresivo coa nai (pr), xa que, segundo el, non pasaba nada nas comidas: «Só que un vén co seu na cabeza e non tes ganas de falar».
-Interveu o pai (pr) colocándose na súa casa e tratando de facer unha conversación a tres: nai / fillo / pai, a base de preguntas e que os outros fosen contestando.
-Tomou a súa casa a filla (pr) dicindo que as cousas nunca se arranxan ben na comida porque, cando ao sentar á mesa, cada un toma demasiado en serio os seus papeis: o pai é máis patrón que nunca, a nai convértese en ama de casa sufrida con tanta e boa comida que fixo, a avoa que hoxe non ten ganas para comer, e cada fillo có seu do cole ou dos seus estudos e amigos.
STOP 1º. O condutor do role playing intervén e todos vanse ás súas cadeiras ao redor do escenario de actuación: «Ou sexa, que agora mesmo estades a reproducir o que pasa en casa, sen saír dos vosos papeis reais (pr)».
-O fillo irrompe na pista e toma o papel de avoa (p) en «monólogo»: nos meus tempos, nas comidas na mesa…
-Despois dun minuto, a avoa entra en pista facendo de fillo (p) e comezan un diálogo sobre os costumes de antes e de agora na relación cos pais durante a comida.
-O pai entra e cunha «substitución» substitúe á avoa no papel de fillo (p) e trata de discutir co seu fillo que fai de avoa (p) a ver cómo pensa…
-A filla entra na discusión co papel de nai (p).
-Cando se acalora o tema, o fillo que facía de avoa (p) vaise.
-Entón, a iniciativa da filla, xorde un intercambio: a filla toma o papel de fillo (p) que estaba a facer o seu pai e o pai convértese en nai (p) que estaba a facer a súa filla… e seguen coas súas opinións e sentimentos sobre o problema á hora para comer.
STOP 2º. O condutor pregunta cómo lles vai. Din que aínda demasiado de présa e non lles dá tempo a dicir todo o que queren.
-A nai entra de novo e comunícase cun monólogo breve, facendo de fillo (p) e vaise da pista.
-O fillo segue o seu exemplo e presenta un monólogo facendo de nai (p) e quérese ir; pero entra o pai no papel de filla (p) e lle roga ao seu fillo que se poña na casa onde esta o papel de fillo (pr) e comezan un diálogo como dous supostos irmáns.
-Ao cabo de tres minutos, o fillo forza un intercambio co seu pai, de tal xeito que o pai se coloca no papel de fillo (p) e o fillo real colócase no papel de filla (p).
STOP 3º. O condutor interrompe e sácaos de pista; pero eles protestan: «Agora que empezabamos a facer cada un de non se sabe que… pero con toda o alma, vas e córtasnos».
REFLEXIÓN
Mentres eles seguen co role playing familiar, que terminou moi ben -ao termo dunha hora- e suxeriu algunhas conversacións privadas entre o pai e o fillo, a nai e a avoa, a filla co seu irmán, etcétera, é útil facer cinco reflexións:
A) Mentres que cada un está a pensar qué vai facer e en qué papel meterse, o ROLP non funciona. É moito mellor deixarse levar espontaneamente polo que nese momento sinta cada un e se lle ocorrera: substituír ao pai que está a facer de avoa, entrar no papel de fillo sendo realmente a súa irmá, facer un monólogo de nai sendo realmente a avoa, facer un monólogo de pai sendo a filla real…
B) É necesario estar atento ao que pasa e que a decisión de saír ou de entrar na pista non se deba tanto ao condutor do ROLP senón, máis ben, a un mesmo; se un se equivoca e corta a acción, o condutor pode pararlle un momento; pero o mellor é ir facendo cada pouco tempo un stop e ver ata qué punto aquilo funciona.
C) Se a xente non entra nos papeis e non os vive no seu interior, o mellor é facer unha escenificación, pero non un ROLP.
D) Isto non foi máis que un intento real de adestramento para coñecer a técnica. Só o tempo, a asesoría do condutor de grupo e a práctica falaranos da súa eficacia.
E) ¿Que pasaría se agora, outro día, despois destas dúas horas de comunicación no ROLP, introducimos dous novos papeis: a especialista en dietética que veu ao colexio e o profesor que está cos nenos no comedor? ¿Practicamos a ver cómo nos vai?
